| Datum 26-10-1980 - middagdienst - ds.D.Chr.Overduin
------------------------
Heidelbergse Catechismus zondag 30 v/a 80
http://www.online-bijbel.nl/catechismus/zondag/30
------------------------
Paapse mis
------------------------
Gelezen: Aanhef: 2006
Met enige regel maat is er discussie over het bijwonen van de mis. Daarbij wordt de catechismus geciteerd, die de "paapse mis" een "vervloekte afgoderij" noemt. De woorden klinken cru. Is er in onze context niet veel meer reden tot verbroedering met Rome?
Auteur: Ds. H. van den Belt
Tekst: Burgemeester A. Noordergraaf van Soest bezocht op de zondagmorgen voor zijn installatie in Soest de schutters mis. "Ik was daar in de eerste plaats als functionaris van de gemeente, los van mijn persoonlijke opvattingen." De overdenking van de pastoor over Jozua riep herkenning op. Noordergraaf realiseerde zich dat zijn beslissing in eigen achterban gemengde gevoelens zou oproepen, maar benadrukte zijn functie als burgemeester. "Dat ik naar de mis ga, betekent niet dat ik ineens meer sympathie voor de roomse kerk heb."
Andries Knevel van de EO
Enige weken geleden biechtte Andries Knevel in een column in het Katholiek Nieuws blad op dat hij twee keer ter communie was gegaan, hoewel hij zich bewust was dat dit in strijd was met de regels van Rome. Hij had een tip van Simonis gekregen om naar voren te komen met de handen gekruist voor de borst. Volgens de kardinaal zou je dan als protestant wel de zegen maar niet de communie ontvangen. Toen de EO -presentator dat tijdens een vakantie in Napels uitprobeerde, begreep de priester hem niet en diende hem de hostie toe.
Een andere keer ging Knevel ter communie in een klein boerenkapelletje uit innerlijke behoefte om Christus te belijden. "Het was een religieus moment", verklaarde hij aan een verslaggever van het Nederlands Dagblad. Knevel staat nog steeds achter de gereformeerde avondmaals leer; hij wijst de herhaling van Christus' offer en de transsubstantiatie nadrukkelijk af. De mis hoeft van hem echter geen "vervloekte afgoderij" te heten. "Het gedeelte over de "paapse mis" is een latere invoeging in de Catechismus." Knevel gaf wel aan dat het wat hem betreft bij twee keer blijft.
Toegevoegd
Vraag en antwoord 80 ontbraken in de eerste uitgave van de Heidelbergse Catechismus. Op aandringen van Olevianus werden zij enkele maanden later toegevoegd en in de derde uitgave, de definitieve tekst, aangescherpt met de gewraakte uitdrukking "vervloekte afgoderij." Overigens is de tekst geschiedenis niet zo relevant, omdat de uiteindelijke tekst als belijdenis is aanvaard. Het gaat hier zelfs om een explicitering door een van de opstellers.
Deze vraag komt er in de catechismus prediking overigens vaak bekaaid af, zoals bij de predikant die tegen zijn gemeente zei: "Het is mis met de mis! We gaan verder met vraag en antwoord 81." De vraag voor wie het avondmaal is ingesteld, leent zich natuurlijk ook veel beter voor de prediking dan de polemiek tegen Rome.
Secularisatie - Voor sommige reformatorische christenen zal de handelwijze van Knevel en misschien zelfs die van Noordergraaf onbegrijpelijk zijn. Hoe kun je de gereformeerde belijdenis serieus nemen en tegelijk de mis bijwonen of er zelfs aan deelnemen? Is deze spagaat geen teken van een innerlijke gespletenheid en relativering van de gereformeerde leer?
We moeten echter niet te snel oordelen. Op de achtergrond speelt de secularisatie een sterke rol. Wie in de randstad woont, waar de christenen een minderheid vormen en waar reformatorische christenen binnen die groep een heel kleine minderheid vormen, zal het gevoel van verbroedering herkennen. Je bent blij als je iemand tegenkomt die nog iets gelooft en dan ga je minder nadruk leggen op de onderlinge verschillen. Soms is dat gevoel al aanwezig bij moslims. Rooms-katholieke christenen zijn bondgenoten in de strijd tegen de ethische verloedering. De fronten liggen nu fundamenteel anders dan in de tijd van de Reformatie. Ben je als burgemeester niet geroepen om in de kerk aanwezig te zijn als daar iets te vieren valt? Is het zo vreemd als een protestant de behoefte voelt om Christus te belijden in de katholieke kerk?
Relativering
Toch schuilt er ook een gevaar in deze relativering. De scherpe woorden uit de catechismus staan er niet voor niets. De uitdrukking "vervloekte afgoderij" is een reactie op het nog nooit herroepen concilie van Trente, waar 126 maal het "anathema" over de protestanten werd uitgesproken. In de Heidelberger worden geen mensen vervloekt, maar de dwaalleer.
De eucharistie is een herhaling van het offer van Christus. Critici van de catechismus wijzen erop dat de mis bij Rome meer dan een offer is, hij is ook een maaltijd. Het gaat echter bij het verwijt van afgoderij niet zozeer om het offer karakter van de mis, als wel om de heils noodzakelijkheid van de kerk. De bediening van het sacrament door de kerk is bij Rome wezenlijk voor de zaligheid. Het heil van de zondaar hangt niet van Christus' offer alleen af, maar ligt daarmee in mensenhanden. Dat leidt onherroepelijk tot machtsmisbruik en afgoderij.
Daarnaast leidt de leer van de transsubstantiatie tot verafgoding van de materie. Als Christus lichamelijk aanwezig is in brood en wijn, wordt de devotie niet op Christus, maar op gebakken deeg en gegist druivensap gericht. Rome wijst dit officieel van de hand -het gaat om de aanbidding van Christus- maar intussen wordt het in de praktijk wel in de hand gewerkt.
Zuid-Europa
In Nederland is de geloofsbeleving van veel rooms-katholieken vrijzinnig; de catechismus lijkt dan inderdaad wat achterhaald en nodeloos kwetsend. Toch is de sfeer in Zuid-Europa heel anders. Ik herinner mij het bezoek aan de kerk in Milaan waar Augustinus is gedoopt. Bij het binnentreden voelde je de sacrale, gewijde, maar ook geheimzinnige sfeer. De kaarsen brandden in het halfduister, er hing een zware wierook geur, voor een biechthokje lag een vrouw geknield, de mis werd bediend Je voelde het: hier gebeurt iets, hier ervaren mensen de tastbare en zichtbare aanwezigheid van God. Maar ook: hier is sprake van een ongezonde afhankelijkheidsrelatie, waar mensen klein en angstig gehouden worden en niet geleid naar de levende Zaligmaker.
Heidendom
De gedachte dat Christus in het sacrament lichamelijk present is, sloot nauw aan bij het pre christelijke heidendom. De wereld van de goden en de geesten raakte de wereld van de mensen in concrete voorwerpen en gebeurtenissen; in een amulet, in een heilige eik, in een regenboog of een bliksemschicht. De heidense religie kenmerkte zich door angst. In het bewustzijn van de gekerstende Europese heidenen nam de kerk met haar beelden, haar relikwieën en vooral met de mis deze functie over. In brood en wijn was de nieuwe God van de christenen tastbaar aanwezig. Angst en bijgeloof voerden de boventoon.
Zo bezien zou ook de avondmaalsmijding van sommigen voort kunnen komen uit dit heidense denken. De angst om zich aan het lichaam en bloed van Christus te vergrijpen en zo een onvergeeflijke zonde te begaan is soms meer een symptoom van slaafse en heidense vrees dan van de vreze des Heeren die opkomt uit een gebroken en verslagen hart. De apostel zegt: "Laat ons feest houden, want ons Pascha is geslacht" Dat is niet de sfeer die avondmaalsdienst kenmerkt.
Bijwonen
De afwijzing van de mis betekent nog niet automatisch dat reformatorische christenen nooit een mis mogen bijwonen. Er is immers een verschil tussen het bijwonen van de mis en het instemmen met de mis. Zo betekent het bezoeken van een moskee nog geen instemming met de islam en het betreden van een crematorium nog geen instemming met de crematie. Sommigen zullen er moeite mee houden en die stap niet nemen, anderen leggen de nadruk op de context waarin wij staan. Hierin geldt de christelijke vrijheid. Zoals in Korinthe niemand zijn eigen geweten mocht forceren, maar ook niet mocht heersen over het geweten van anderen bij het eten van het vlees dat aan de afgoden geofferd was.
De betrokkenheid van de overheid bij de kerken gaf voor de burgemeester van Soest de doorslag. Daarmee verzette hij zich impliciet ook tegen de tendens om kerk en staat te scheiden. Je kunt er blij mee zijn dat burgemeesters kerkdiensten bijwonen, een orthodoxe rooms-katholieke dienst is dan misschien nog te prefereren boven een vrijzinnig - protestantse dienst. SGP'ers moeten aan de burgemeesters van hun eigen partij geen andere eisen stellen dan aan alle burgemeesters, want een dubbele moraal is in strijd met het theocratische ideaal.
Deelname aan de eucharistie is nog weer iets anders. Reformatorische christenen zoals Andries Knevel doen er goed aan om op dit ene punt de bisschop van Rome te gehoorzamen en te blijven zitten. |
|
|
Data
|
| Grootte |
6.82 MB |
| Downloads |
800 |
| Aangemaakt |
01-06-2016 |
| Gewijzigd |
28-11-2016 |
|
Download
|
|
Overzicht
Zoek
Boven
Zondag 30 v/a 80 - Paapse Mis - 1980